Við, mannfólkið, höfum þrjár vitstöðvar sem ég kalla svo.

Sú sem oftast er talin stjórna öllu viti okkar er í höfðinu. Þar er bókvitið, getan til að lesa, reikna og teikna og vinna allskonar vísindaleg verkefni. Þar býr rökhugsunin sem er svo skemmtilegt að glíma við og þroska. En þessi stöð ræður ekki við allt sem að manninum snýr.

Við þekkjum öll orðið brjóstvit sem vísar til vitstöðvar sem við köllum stundum hjartað. Ég finn það í hjarta mér, er stundum sagt. Í Íslensku hómilíubókinni eru stólræður presta frá því snemma eftir kristnitöku og er þar að finna líklega elstu texta sem til eru á íslenskri tungu. Í einni þeirra talar prestur um að taka til í bróstkirkjum órum eða brjóstkirkjum vorum. Brjóstkirkjan er helgidómur andans og þar skiljum við margt sem heilinn ræður ekki við. Við getum t.d. skynjað eilífðina, óendanleikann, trúna, handanveruna, hið yfirnáttúrulega – og sjálfa ástina. Heilinn getur ekki sett ástina í excelskjal og reiknað hana út en brjóstvitið kann að reikna hana fram og til baka og skilgreina á þann hátt sem engin orð megna að tjá.

Svo kemur þriðja vitstöðin og hún er enn neðar í líkamanum en hjartað. Á ensku er talað um „gut feeling“, að finna eitthvað djúpt inni í sjálfum sér. Þegar Jesús gekk um og gerði gott er þess oftar en einu sinni getið í guðspjöllunum að hann hafi kennt í brjósti um einstaklinga eða hópa fólks, hann fann til með þeim.

„Þegar Jesús steig á land sá hann þar margt manna og hann kenndi í brjósti um þá því að þeir voru sem sauðir er engan hirði hafa.“ (Mark 6.34)

Orðið í frumtexta Nýja testamentisins um þessa kennd er „ἐσπλαγχνίσθη“ sem vísar til kviðarins, iðra, innyfla. Þarna er þriðja vitið. Ég hef gefið því tvö nöfn: iðravit og kviðvit og nota hið síðara því bókviti mínu hugnast þeð betur, hitt vísar í iðrakvef og fleiri óþægilega hluti og miður þekkilega.

Kviðvitið hjálpar okkur t.d. að finna til samkenndar með fólki og setja okkur í spor annarra.

Við finnum oft eitthvað á okkur, skynjum kenndir í líkamanum sem vísa okkur veg, stýra gjörðum okkar mun oftar en við kannski áttum okkur á. Hvaðan kemur okkur þetta vit? Stundum úr höfðinu eða hjartanu eða kviðnum.

Vitið er nefnilega víðar en í höfðinu.

Við höfum í raun þrjár vitstöðvar:

Bókvit

Brjóstvit og

Kviðvit.

Ritað föstudaginn langa 2022.

Guð gefi þér innri frið og kyrrð um bænadagana og svo yfirfljótandi gleði þegar páskahátíðin sjálf gengur í garð, sunnudaginn stærsta.